Nawigacja

Aktualności

„PRL w komedii, komedia w PRL-u” – spotkanie w ramach seminarium „Z kamerą po PRL-u. Oblicza polskiego kina powojennego” – Warszawa, 7 maja 2018

Dwunasta edycja cyklu wykładów „Z kamerą po PRL-u”, w której próbowaliśmy przedstawić rzeczywistość peerelowską widzianą przez pryzmat filmów fabularnych i dokumentalnych, jak również kronik filmowych, powstałych w latach 1944–1989. Filmy zrealizowane w PRL stanowią specyficzne świadectwo kultury tamtych lat. Z jednej strony są, mimo wszystko, odzwierciedleniem autentycznego życia, przetworzonym przez ideologiczne, a w jeszcze większym stopniu polityczne widzenie świata. Z drugiej pokazują, w jaki sposób konstruowany był tekst filmowy, jak przedstawiano pewną formę świata wyobrażonego, jak również wskazują na cechy charakterystyczne dla estetyki filmu fabularnego i dokumentalnego. Opowiadaliśmy o bardzo różnych zjawiskach charakterystycznych dla powojennego kina polskiego; zarówno tych, które wprost wynikały z polityki kulturalnej tamtego okresu, jak i tych niezależnych artystycznie. Oprócz arcydzieł polskiego kina, pokazane zostały także fragmenty filmów o jednoznacznie propagandowym zabarwieniu. W kolejnych spotkaniach prezentowaliśmy filmowe wizerunki, do których kino PRL-u odwoływało się w różnym stopniu, ale które wbrew pozorom, nie zawsze były proste i jednoznaczne.

Seminarium adresowane było do nauczycieli historii, języka polskiego, wiedzy o społeczeństwie, studentów kierunków humanistycznych oraz uczniów szkół ponadgimnazjalnych, z możliwością wykorzystania podczas egzaminu maturalnego z języka polskiego w nowej formule, sprawdzającej umiejętność analizy i interpretacji różnorodnych tekstów kultury, np. filmu. W roku szkolnym 2017/2018 odbyło się sześć spotkań w cyklu miesięcznym.

Ostatenie w tym roku szkolnym spotkanie odbyło się w poniedziałek 7 maja br.

Temat: PRL w komedii, komedia w PRL-u

W kinie peerelowskim komedia filmowa miała służyć rozrywce, ale pełniła także funkcje propagandowe i indoktrynacyjne. Komedie promowały ówczesną rzeczywistość, starały się przekazać widzom obowiązujące normy i wartości w atrakcyjnej z założenia formie, ale też pozwalały na przynajmniej częściowe obnażenie usterek samego systemu. Dzięki niej możemy dzisiaj odtworzyć dotkliwe problemy ówczesnej codzienności. Warto przy tym pamiętać, że polscy widzowie świetnie rozumieli mowę ezopową – potrafili czytać między wierszami i bezbłędnie wychwytywali wszelkie aluzje. Komedie były osadzone w peerelowskiej rzeczywistości, odnosiły się do problemów społecznych i obyczajowych, ale niektórzy twórcy (Chmielewski, Kutz) potrafili na przykład nawiązać do odmiany surrealistycznej. Nie wszystkie kręcone wówczas komedie były zabawne, po gatunek ten sięgali jednak także profesjonaliści, zdający sobie sprawę z jego specyfiki i potrzeb widza (Buczkowski, Chmielewski, Bareja, Machulski). Część utworów zrealizowanych w PRL straciła dzisiaj funkcję propagandową, natomiast zachowała ludyczną. Niekiedy bawi nawet bardziej niż kiedyś, ponieważ pozwala współczesnemu widzowi odwoływać się do pamięci kulturowej i doszukiwać się nowych kontekstów. Ówczesne komedie, takie jak Rejs czy niektóre filmy Barei, zyskały dziś status filmów kultowych. To z nich młodzi widzowie czerpią wiedzę na temat Polski Ludowej. Dla pełnego zrozumienia peerelowskich komedii konieczna jednak jest uprzednia znajomość zarówno realiów PRL, jak i kontekstów realizacji poszczególnych filmów.

Pokazane zostały fragmenty następujących filmów: Skarb (1948), reż. Leonard Buczkowski; Irena do domu! (1955), reż. Jan Fethke; Ewa chce spać (1957), reż. Tadeusz Chmielewski; Upał (1964), reż. Kazimierz Kutz; Rejs (1970), reż. Marek Piwowski; Nie lubię poniedziałku (1971), reż. Tadeusz Chmielewski; Czterdziestolatek (1974-1977), reż. Jerzy Gruza; Miś (1980), reż. Stanisław Bareja; Alternatywy 4 (1983), reż. Stanisław Bareja.

Wykład:

prof. dr hab. Piotr Zwierzchowski, historyk filmu (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy), autor m.in.: Zapomniani bohaterowie. O bohaterach filmowych polskiego socrealizmu, Warszawa 2000; Pęknięty monolit. Konteksty polskiego kina socrealistycznego, Bydgoszcz 2005; Piękny sen pedagoga. Literackie i filmowe portrety świata edukacji, Kraków 2005; Spektakl i ideologia. Szkice o filmowych wyobrażeniach śmierci heroicznej, Kraków 2006; Kino polskie po roku 1989, Bydgoszcz 2007; Kino nowej pamięci. Obraz II wojny światowej w kinie polskim lat 60., Bydgoszcz 2013; Polskie seriale telewizyjne, red. P. Zwierzchowski, B. Giza, J. Bates, K. Kosińska, Bydgoszcz 2015.

Miejsce spotkań:

Przystanek Historia Centrum Edukacyjne IPN im. Janusza Kurtyki, ul. Marszałkowska 21/25, Warszawa

Koordynator projektu:

Sławomir Stępień, tel. (22) 860-70-50, slawomir.stepien@ipn.gov.pl

do góry