E-Księgarnia
1 kwietnia 2019 r., w Centrum Edukacyjnym IPN Przystanek Historia w Warszawie, prof. Piotr Zwierzchowski zaprezentował temat: „Kino II Rzeczypospolitej – melodramat i komedia”. Było to kolejne spotkanie z cyklu „Z kamerą po II Rzeczypospolitej. Oblicza polskiego kina przedwojennego”.
Seminarium jest bezpłatne, organizuje je Oddział IPN w Warszawie.
Melodramat i komedia to bez wątpienia dwa najpopularniejsze gatunki w kinie II Rzeczypospolitej. Królował jednak ten pierwszy, z tego choćby powodu, że jego historia była znacznie dłuższa. Melodramat towarzyszył kinu od najwcześniejszych lat, a po I wojnie światowej pojawił się między innymi w połączeniu z wątkami patriotycznymi. Chętnie sięgał też po literaturę popularną, do wzorów stworzonych między innymi przez Marię Rodziewiczównę, Tadeusza Dołęgę-Mostowicza, a przede wszystkim Helenę Mniszkównę. Nie bez powodu aż dwa razy, w kinie niemym i dźwiękowym, na ekran przeniesiono Trędowatą. Nie będzie zresztą przesadą stwierdzenie, że całe polskie kino przedwojenne było z natury melodramatyczne. Wątki melodramatyczne łączono na przykład z filmem historycznym, sensacyjnym czy religijnym, a schematyczne, sentymentalne fabuły z problemami społecznymi, jak na przykład nierówności między ludźmi z różnych warstw czy handel żywym towarem.
Komedia w kinie polskim pojawia się dopiero po przełomie dźwiękowym. Wcześniej nie potrafiło posługiwać się gagami, tak jak klasycy niemej komedii. Aby bawić widza, potrzebowało dialogów i piosenek. Komedia wywodziła się z kabaretów oraz teatrzyków i stamtąd najchętniej czerpała wzorce. Najczęściej była oparta na schematach fabularnych i osobowościach wykonawców. Aktorzy kreowali określone typy postaci, czego przykładem może być stworzony przez Adolfa Dymszę – Dodek, przedsiębiorczy warszawiak, któremu nie brakuje energii, ale też tęskni za miłością. Polskie komedie bywały infantylne, ale nie brakowało im też odrobiny surrealistycznego szaleństwa.
Podczas spotkania pokazane zostały fragmenty następujących filmów: Trędowata (1936), reż. Juliusz Gardan; Kłamstwo Krystyny (1939), reż. Henryk Szaro; Pod Twoja obronę (1933), reż. Edward Puchalski, Józef Lejtes; Wierna rzeka (1936), reż. Leonard Buczkowski; Wacuś (1935), reż. Michał Waszyński; Manewry miłosne, czyli córka pułku (1935), reż. Jan Nowina-Przybylski, Konrad Tom; Zapomniana melodia (1938), reż. Konrad Tom, Jan Fethke.
Prof. dr hab. Piotr Zwierzchowski – historyk filmu, autor m.in.: Zapomniani bohaterowie. O bohaterach filmowych polskiego socrealizmu, Warszawa 2000; Pęknięty monolit. Konteksty polskiego kina socrealistycznego, Bydgoszcz 2005; Piękny sen pedagoga. Literackie i filmowe portrety świata edukacji, Kraków 2005; Spektakl i ideologia. Szkice o filmowych wyobrażeniach śmierci heroicznej, Kraków 2006; Kino polskie po roku 1989, Bydgoszcz 2007; Kino nowej pamięci. Obraz II wojny światowej w kinie polskim lat 60., Bydgoszcz 2013; Polskie seriale telewizyjne, red. Piotr Zwierzchowski, Barbara Giza, John Bates, Karolina Kosińska, Bydgoszcz 2015.
Kolejne spotkania:
- Kino PRL-u wobec II Rzeczypospolitej – 6 maja 2019
- II Rzeczpospolita w kinie polskim po roku 1989 – 27 maja 2019