Konrad Rokicki, Literaci. Relacje między literatami a władzami PRL w latach 1956–1970, Warszawa 2011, 560 s. + 32 s. (wkładka zdjęciowa)
„Dotychczas – rzecz ujmując w pewnym uproszczeniu – istniały dwa sposoby opisywania wzajemnych relacji władza–pisarze w PRL. Jeden można by nazwać »heroicznym«. Było w nim miejsce przede wszystkim na ukazywanie oporu i niepokorności znacznej części środowiska. W drugim modelu, który można by nazwać »kolaboranckim« czy wręcz »zdradzieckim«, było natomiast miejsce wyłącznie na poparte materialnymi profitami fascynacje komunizmem i współudział niemałej części najwybitniejszych pisarzy polskich w budowie systemu oraz bliskie ideowe (i nie tylko ideowe!) współdziałanie z kolejnymi ekipami politycznymi. Niekwestionowaną zasługą Konrada Rokickiego jest to, że pokazuje, iż o obu tych wizjach można rzeczowo pisać w jednej książce”.
prof. dr hab. Jerzy Eisler
„Książka należy do najważniejszych osiągnięć ostatniej dekady w zakresie historii PRL. Konflikty między literatami a partią budziły od dawna żywe zainteresowanie, ale Konrad Rokicki przeanalizował je na podstawie zbiorów archiwalnych. Ogromnie poszerzył wiedzę o polityce kulturalnej władz PRL i postawach polskich pisarzy”.
prof. dr hab. Andrzej Friszke
„Za główną wartość postawy badawczej Konrada Rokickiego uważam skłonność do podawania w wątpliwość obiegowych sądów na temat stosunków władza–literaci w okresie gomułkowskim. To sprawia, że udało mu się wskazać na różnorodność uwarunkowań tych relacji, ich skomplikowane aspekty. Dzięki temu przedstawiony obraz jest pełniejszy niż dotychczasowy, odbiega od czarno-białych schematów. Autor dokonał również zniuansowania obiegowych interpretacji na temat wydarzeń co prawda znanych, ale dotychczas przedstawianych w sposób zbyt jednostronny, a było to możliwe dzięki dotarciu do materiałów źródłowych, które pokazują je w nowym świetle. Wreszcie udało mu się uniknąć bodajże najpoważniejszego niebezpieczeństwa, jakie ujawniły niektóre opublikowane niedawno analizy relacji władza–literaci: łatwej, nastawionej na sensacyjność i medialny rozgłos personalizacji, żywiącej się głównie informacjami zawartymi w esbeckich teczkach”.
prof. dr hab. Dariusz Jarosz
SPIS TREŚCI
Wstęp
1. Pisarze w Polsce Ludowej
- Warunki życia i twórczości
- Wizerunek własny środowiska literackiego
2. Elementy systemu kontroli nad literaturą i literatami
- Zasady funkcjonowania organizacji twórczych
- Nadzór administracyjny i partyjny nad środowiskiem literatów
- Cenzura
- Inwigilacja
3. Stalinizm i odwilż w środowisku literatów
- „Inżynierowie dusz”
- Opozycja antysocrealistyczna
- Rok 1955 i przyspieszenie przemian
4. Nadzieje i rozczarowania. Literaci pod wodzą Antoniego Słonimskiego
- Odnowa w Związku Literatów Polskich
- Likwidacja „Po Prostu”
- Niechciana „Europa”
- Rozprawa z rewizjonizmem
- Burza we Wrocławiu
- Rozgrywka przeciwko Słonimskiemu
5. Spokojne lata 1960–1963
- Postulaty finansowe i socjalne środowiska literatów
- Ciche zaostrzanie kursu
- Rozczarowanie pisarzy. „Fronda partyjna”
- „Kultura” warszawska
6. Rok 1964
- Otwarte plenum Zarządu Głównego ZLP
- List 34
- Kontrlist
- Pisarze jako podsądni
7. Przesilenie w organizacji partyjnej literatów
- POP Oddziału Warszawskiego ZLP pod partyjnym pręgierzem partyjnym
- Memoriał Newerlego
- Referat Leszka Kołakowskiego i List 15
- Efekt domina
8. Apogeum konfliktu – rok 1968
- Reperkusje wojny sześciodniowej
- W obronie Dziadów. Nadzwyczajne zebranie Oddziału Warszawskiego ZLP
- Marzec
- „Sabat czarownic”
- Normalizacja
9. Trwanie
Zakończenie
Wykaz skrótów
Bibliografia
Indeks osób