Jednym z istotnych zadań aparatu bezpieczeństwa w komunistycznej Polsce była ochrona interesów partii rządzącej. Zmieniały się nazwy resortu bezpieczeństwa, poszczególnych struktur wchodzących w jego skład – ale do końca sprawowania władzy przez PZPR immanentną cechą „bezpieki” było jej silne upolitycznienie. Była to w istocie policja polityczna, nadzorowana przez kierownictwo partyjne za pośrednictwem sekretarza KC PZPR odpowiedzialnego za „bezpieczeństwo”. Nadzór ten w różnych latach był bardziej lub mniej ścisły – i do dziś niektórych historyków nurtuje pytanie o zakres i warunki autonomii ministrów spraw wewnętrznych w ich decyzjach.
Nieprzebadane są również materiały struktur partyjnych w aparacie bezpieczeństwa. Organizacje partyjne PZPR istniały na wszystkich szczeblach organizacyjnych Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Z ich udziałem prowadzono szkolenia ideologiczne wśród pracowników resortu, dokonywano oceny ich pracy i „postawy moralnej”. Na forum organizacji omawiano aktualne wydarzenia polityczne i przekazywano wytyczne z kierowniczych gremiów partyjnych. Członkostwo w partii komunistycznej było niezbędnym warunkiem awansu zawodowego.
Planowana konferencja będzie miała na celu przebadanie zakresu zależności struktur bezpieczeństwa (przede wszystkim cywilnych, ale i wojskowych) od kierownictwa partii komunistycznej. Chodzi o zaktualizowanie wiedzy na temat kanałów nadzoru, skuteczności tego nadzoru i jego granic. Interesujące będzie też oczywiście spojrzenie w drugą stronę: jak służby bezpieczeństwa przenikały do partii, sprawdzały jej członków, wpływały na jej politykę.
Zapraszamy do udziału w konferencji z tematami mieszczącymi się w poniższej problematyce:
- Zadania służb bezpieczeństwa odnośnie obrony ustroju w świetle instrukcji resortowych i wytycznych partyjnych
- Bezpieka jako narzędzie zniszczenia opozycji i obrony interesów partii.
- „Swoi” i „cywile” – mechanizmy awansu i wymiany w kierownictwie MBP/MSW
- Nadzór polityczny nad służbami bezpieczeństwa.
- Zakres nadzoru nad wojskowymi służbami informacyjnymi
- Jakie znaczenie miały struktury PZPR w resorcie bezpieczeństwa.
- Rola członków PZPR jako źródeł informacji służb specjalnych. Instrukcje i praktyka.
- Relacje między PZPR a Urzędem Bezpieczeństwa/Służbą Bezpieczeństwa w terenie (na wybranych przykładach)
- Partyjny parasol nad zbrodniami służb bezpieczeństwa. Wyjątki i ich przyczyny
- Mutualizm partii i bezpieki
Wraz ze zgłoszeniem na konferencję prosimy o nadesłanie abstraktu wystąpienia (ok. 300 znaków ze spacjami).
Instytut Pamięci Narodowej nie pokrywa kosztów konferencji dla uczestników zewnętrznych.
Kontakt: dr Konrad Rokicki, konrad.rokicki@ipn.gov.pl