E-Księgarnia
Z okazji 40. rocznicy powstania NSZZ „Solidarność” IPN przygotował wystawę plenerową, która 1 lipca 2020 r. została otwarta w kilkunastu miejscowościach, m.in. w Warszawie Ursus, a przez wakacyjne miesiące odwiedzi w sumie 53 miejsca w kraju.
Ekspozycja zatytułowana „TU rodziła się Solidarność” obejmuje najważniejsze wydarzenia, które latem 1980 r. rozgrywały się w całym kraju. Fragment opowiadający o Mazowszu, o rodzącym się tu wielkim ruchu społecznym, przygotował Oddział IPN w Warszawie. Przypominamy instytucje i zakłady pracy, w których w od lipca do września 1980 r. powstawała „Solidarność”.
Na terenie województwa mazowieckiego pierwsza prezentacja ekspozycji odbyła 1 lipca 2020 r. w warszawskiej dzielnicy Ursus, na placu przed kościołem św. Józefa Oblubieńca NMP przy ul. Generała Kazimierza Sosnkowskiego 34. Wystawę otworzyli dyrektor Biura Edukacji Narodowej IPN Adam Hlebowicz i dyrektor Oddziału IPN w Warszawie prof. Jerzy Eisler. W wydarzeniu wzięli udział przedstawiciele mazowieckiej Solidarności, ks. proboszcz parafii św. Józefa Oblubieńca NMP, na terene której prezentowana jest ekspozycja, mieszkańcy Warszawy i liczne media. W Ursusie wystawę można oglądać do 20 lipca 2020 r.
Zakłady Ursus, były jednym z pierwszych w bogatym szeregu strajkujących zakładów pracy. Szczególną uwagę chciałbym zwrócić na specjalnie przygotowaną mapę, po raz pierwszy pokazującą skalę protestów lata 1980 r. To ponad 700 zakładów, które strajkowały od 1 lipca do końca września 1980 r., dzięki czemu mógł powstać Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” (…) To jest bardzo ważna część wystawy, bo pokazująca trzy jej wymiary: część ogólnopolską, część regionalną dotyczącą całego Mazowsza i część lokalną odnoszącą się do samego Ursusa. Dokładnie tak to wygląda również w innych szesnastu miastach Polski, w których dzisiaj otwieramy ekspozycję. Chodziło nam o to, aby pokazać zbiorowy wysiłek, solidarność ludzi, którzy zdecydowali się wtedy powiedzieć „nie” – wyjaśnił dyrektor Adam Hlebowicz.
Miesiące wakacyjne będą następnie świadkami kolejnych odsłon tej unikatowej wystawy. Składają się z części ogólnopolskiej, części regionalnych oraz lokalnych, ukazujących powstawanie „Solidarności” w niemal każdym zakątku naszego kraju. Teksty na panelach wystawowych są prezentowane w języku polskim i angielskim.
Kolejne miejsca prezentacji wystaw stworzą w całej Polsce „Biało-czerwony szlak: Tu rodziła się Solidarność”. Trasy wszystkich wystaw regionalnych zbiegną się 28 sierpnia na wernisażu w Warszawie. W tym wielkim zwycięstwie, jaką była, jaką jest polska „Solidarność”, mają udział miliony najczęściej anonimowych osób. Tą wystawą chcemy złożyć im hołd.
W sierpniu 1980 r. na skraju komunistycznego imperium sowieckiego narodził się wielki, pokojowy ruch, do którego przystąpił niemal co trzeci Polak! „Solidarność” to 10 milionów formalnych członków – był to największy związek zawodowy na świecie.
Serdecznie zapraszamy na otwarcie wystaw w naszym regionie!
1 lipca 2020 r. Warszawa Ursus: Plac przed kościołem św. Józefa Oblubieńca NMP przy ul. Generała Kazimierza Sosnkowskiego 34, godz. 12.00
21 lipca 2020 r. Warszawa: Hala Główna Dworca Centralnego, godz. 12.00
14 sierpnia 2020 r. Pułtusk: Dom Polonii, godz. 12.00
FINAŁ OGÓLNOPOLSKI
28 sierpnia 2020 r. Warszawa: Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego
***
Wydarzeniem, które stało się katalizatorem powstania zorganizowanej opozycji, były wystąpienia robotnicze w 1976 r. w Radomiu, Ursusie i Płocku oraz fala brutalnych represji wobec ich uczestników.
23 września 1976 r. powstał Komitet Obrony Robotników, skupiający w zdecydowanej większości warszawskich opozycjonistów. Pomoc dla prześladowanych przez władze robotników z Radomia i Ursusa organizowali głównie działacze z dawnej „Czarnej Jedynki” i „Gromady Włóczęgów”. Do sierpnia 1980 r. KOR stanowił najsilniejszą strukturę opozycyjną w Warszawie.
Fala strajków z lata 1980 r. rozpoczęła się 1 lipca w Warszawie od Zakładów Mechanicznych „Ursus”. W trzecim dniu tego strajku w Zakładzie Remontowo-Energetycznym „Ursusa” powstała Komisja Robotnicza. Dużą aktywność wykazała wówczas grupa młodych robotników ze Zbigniewem Bujakiem i Zbigniewem Janasem. W pierwszej połowie lipca na Mazowszu doszło do wielu innych strajków o podłożu ekonomicznym: w Hucie Warszawa, Fabryce Lamp Kineskopowych „Zelos” w Piasecznie. W tym samym czasie dwu- lub trzydniowe strajki miały miejsce na poszczególnych wydziałach w Zakładach Wytwórczych Lamp Elektrycznych im. Róży Luksemburg, Fabryce Samochodów Osobowych, Zakładach Elektronicznych „Warel”, a parogodzinne, np. w Zakładach Wytwórczych Urządzeń Telefonicznych „Telkom- ZWUT”, Warszawskiej Fabryce Pomp (14–15 lipca), Tarchomińskich Zakładach Farmaceutycznych Polfa w Warszawie (14 lipca), Fabryce Obrabiarek Precyzyjnych „Avia” w Warszawie (15 lipca).
W pierwszej połowie sierpnia na nowo nasiliła się akcja strajkowa. Protesty rozpoczęły się w Fabryce Pras Automatycznych Prasomet we Włochach k. Warszawy (1 sierpnia) i Zakładach Mechanicznych im. Marcelego Nowotki w Warszawie (1 sierpnia). 6 i 8 sierpnia na dwóch wydziałach Huty Warszawa, w pierwszym tygodniu w Miejskim Przedsiębiorstwie Oczyszczania (4–11 sierpnia) i Miejskim Przedsiębiorstwie Wodno-Kanalizacyjnym (7 sierpnia), Miejskim Przedsiębiorstwie Komunikacyjnym w Warszawie (11–13 sierpnia) oraz w Miejskich Zakładach Komunikacyjnych (15 sierpnia). W ostatnim tygodniu sierpnia dominującą rolę odgrywało poparcie dla strajkującej Stoczni Gdańskiej. Strajki solidarnościowe odbywały się w Fabryce Wyrobów Precyzyjnych im. gen. Karola Świerczewskiego (przez kilka godzin), FSO, Hucie Warszawa (przez 6 dni) i w ZM „Ursus”. Pojawiły się wówczas postulaty pozaekonomiczne, np. żądania udostępnienia samochodu dla delegacji do Gdańska czy dostępu do zakładowego radiowęzła. Te ostatnie strajki dały początek mazowieckiej „Solidarności”.
Robotniczy Komitet Strajkowy Solidarności ze Strajkującymi na Wybrzeżu został zawiązany już 21 sierpnia w ZM „Ursus”. Na zorganizowanym wówczas wiecu odczytano 21 postulatów z Gdańska. 26 sierpnia w Hucie Warszawa strajk rozpoczęła grupa robotników z walcowni.
4 września przedstawiciele nowych związków z największych warszawskich zakładów zebrali się w ZM „Ursus” i po wielogodzinnej dyskusji, następnego dnia rano, powołali Międzyzakładowy Komitet Założycielski Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Mazowsze”. W skład MKZ, oprócz wymienionych wyżej zakładów, weszły: PKP, WSK PZL, Zakłady im. Nowotki, Zakłady Półprzewodników „Tewa”, Zakłady Radiowe im. Kasprzaka. Powołane zostało Prezydium Tymczasowego Zarządu NSZZ Regionu Mazowsze.
20 września 1980 r. Prezydium MKZ "Mazowsze" podjęło decyzję o przekształceniu się w NSZZ "Solidarność". Związek w Regionie Mazowsze liczył w tym momencie 90 organizacji zakładowych i kilkadziesiąt tysięcy członków. W 47 największych zakładach pracy w samej stolicy do NSZZ "Solidarność" należała już większość pracowników.