Nawigacja

Aktualności

Uroczyste odsłonięcie tablicy upamiętniającej Jerzego i Zofię Doboszyńskich – Sprawiedliwych wśród Narodów Świata – Warszawa, 24 marca 2021

24 marca 2021 z okazji Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką na ścianie kamienicy przy ul. Radzymińskiej 2 w Warszawie odsłonięta została tablica upamiętniająca Jerzego i Zofię Doboszyńskich – Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

W skromnej uroczystości uczestniczyli przedstawiciele Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN: dyrektor Adam Siwek i naczelnik warszawskiego oddziału BUWiM Ewa Żaboklicka.

Upamiętnienie przygotowane zostało przez warszawski oddział Instytutu Pamięci Narodowej.

⁕⁕⁕

Jerzy Doboszyński (1904-44) oraz jego żona Zofia (1910-2004) przed wojną mieszkali w Warszawie i pracowali oboje w Agencji Prasowej „Kabel”. W 1940 r. Zofia zaczęła współpracę ze Związkiem Walki Zbrojnej, a następnie z Kierownictwem Walki Cywilnej (KWC). W ich mieszkaniu, czwartym po spaleniu przedwojennego, przy ul. Radzymińskiej 2 prowadzono nasłuch radiowy, przechowywano prasę podziemną oraz wykorzystywane w działalności konspiracyjnej pieczęcie i dokumenty in blanco. W konspiracji bezpośrednim przełożonym Zofii był Bronisław Chajęcki, który był kierownikiem Miejskiego Biura Dzielnicowego Warszawa Praga. Zofia miała też kontakty w Magistracie, Wydziale Ogólnym, Drukarni Miejskiej i Ewidencji Ludności, co miało ogromne znaczenie w jej działalności na rzecz ukrywających się osób. W mieszkaniu Doboszyńskich schronienie znajdowali uciekinierzy z więzień, którzy adres małżeństwa otrzymywali od brata Zofii, osadzonego w więzieniu mokotowskim. Właśnie poprzez brata, do mieszkania małżeństwa Doboszyńskich trafiła Bronisława Gomólińska z córką Jadwigą oraz ciotką Zofią Koerner, która została w ich mieszkaniu aż do zakończenia wojny. Mąż Bronisławy- Jerzy Michał Gomóliński, oficer AK pochodzenia żydowskiego był osadzony razem z bratem Zofii, a po ucieczce z więzienia przez jakiś czas ukrywał się u Doboszyńskich.

Pod koniec 1942 r. Zofia poznała Henryka Wolińskiego z Referatu Żydowskiego w Biurze Informacji i Propagandy AK, a także Jerzego Żuławskiego, który szukał współpracowników dla „Żegoty”. Od tego momentu zaczęła współpracę z tą organizacją i poszukiwać kolejnych osób gotowych nieść pomoc i udzielać schronienia Żydom. Udało się jej pozyskać spore grono członków dalszej rodziny, przyjaciół, znajomych- głównie ze sfer inteligenckich. Nawiązała także kontakty z członkami Socjalistycznej Organizacji Bojowej (SOB) czy Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa (PKB). Przede wszystkim Zofia mogła liczyć na pomoc swojego męża, który związany był z KWC oraz PKB, dostarczał jej kenkarty oraz inne dokumenty legalizacyjne, eskortował przeprowadzki do mieszkań konspiracyjnych, odwiedzał ukrywające się osoby, niosąc im otuchę. W powojennej relacji Zofia pisała o nim: „Jego pomoc, stała opieka, wskazówki i kontakty były czymś, co stanowiło, że ruszałam się pewnie. Pobudzał moją odwagę, wmawiał we mnie zdolności organizacyjne, powstrzymywał od zbędnego ryzyka”.  Jerzy Doboszyński zginął w trakcie Powstania Warszawskiego. Zofia wzięła udział w Powstaniu jako sanitariuszka w Szpitalu Polowym przy ul. Wspólnej 27. Została ciężko ranna i trafiła do Stalagu IV-B Zeithain. Po powrocie z Niemiec, pierwszą osobą, która powitała ją w mieszkaniu przy ul. Radzymińskiej była uratowana Zofia Koerner.

Doboszyńskim udało się zaopatrzyć w dokumenty i znaleźć bezpieczne schronienie dla około 25 Żydów, wśród których byli m.in. Paweł Piotrowski z żoną Marią Chlewicką i córkami Ewą i Aliną; Michał Kurc; Zofia Koerner; Jerzy, Bronisława i Jadwiga Gomólińscy; Jan Deutsch, Halina Brąz, Jan i Eda Leśniewscy- Landau.

Za swą pełną odwagi i humanizmu postawę Zofia i Jerzy Doboszyńscy otrzymali w 1983 r. Medal Sprawiedliwych wśród Narodów Świata.

Akcja pomocy prowadzona przez małżeństwo Doboszyńskich nie mogła udać się bez pomocy innych, zaangażowanych w ukrywanie Żydów osób. Spośród ich wszystkich, Zofia wymieniała przede wszystkim Walerię Unieszowską z mężem Adamem, Tadeusza Chludzińskiego, Marię Chodasiewicz i jej męża, Władysława Starkiewicza z żoną.

 

 

  • Uroczyste odsłonięcie tablicy upamiętniającej Jerzego i Zofię Doboszyńskich – Sprawiedliwych wśród Narodów Świata – Warszawa, 24 marca 2021. Fot. Łukasz Bielecki (OBUWiM IPN)
  • Uroczyste odsłonięcie tablicy upamiętniającej Jerzego i Zofię Doboszyńskich – Sprawiedliwych wśród Narodów Świata – Warszawa, 24 marca 2021. Fot. Łukasz Bielecki (OBUWiM IPN)
  • Uroczyste odsłonięcie tablicy upamiętniającej Jerzego i Zofię Doboszyńskich – Sprawiedliwych wśród Narodów Świata – Warszawa, 24 marca 2021. Fot. Łukasz Bielecki (OBUWiM IPN)
  • Uroczyste odsłonięcie tablicy upamiętniającej Jerzego i Zofię Doboszyńskich – Sprawiedliwych wśród Narodów Świata – Warszawa, 24 marca 2021. Fot. Łukasz Bielecki (OBUWiM IPN)
do góry