Nawigacja

Aktualności

Prezentacja wystawy „Zapomniane ogniwo. Konspiracyjne organizacje młodzieżowe na ziemiach polskich w latach 1944/45–1956” – Pułtusk, marzec 2019

Z okazji Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” w kilkunastu miastach Polski zostanie otwarta wystawa „Zapomniane ogniwo. Konspiracyjne organizacje młodzieżowe na ziemiach polskich w latach 1944/45–1956”. W tym okresie istniało ok. 1000 podziemnych związków młodzieżowych skupiających blisko 11 tys. działaczy przeciwstawiających się nowemu zniewoleniu. IPN przywoła do świadomości społecznej zapomniane sylwetki młodzieżowej konspiracji antykomunistycznej i odda im należyty hołd.

Wystawa przypomina nieznane historie konspiracyjnych organizacji, które były tworzone spontanicznie i niezależnie przez młodzież w latach 1944/1945–1956. Szacuje się, że w tym czasie istniały przynajmniej 972 podziemne związki młodzieżowe, skupiające ok. 11 tys. członków. Zakładali je we wszystkich regionach uczniowie, studenci, młodzi robotnicy i chłopi w wieku 14–21 lat. Przyświecały im te same cele: przekonanie społeczeństwa do kontynuowania oporu i obrony własnego systemu wartości. Zasadniczym jednakże zadaniem było odzyskanie niepodległości, rozumianej jako warunek restytucji wolności osobistej.

Projekt IPN ma na celu przypomnieć powojenną działalność członków młodzieżowego podziemia – tytułowego zapomnianego ogniwa w walce o niepodległość Polski z komunizmem.

Na Mazowszu pierwszym miastem, w którym można obejrzeć wystawę jest Pułtusk. Ekspozycja prezentowana jest przed budynkiem Liceum Ogólnokształcącego im. Piotra Skargi przy ul. Ks. Piotra Skargi 2.

Miejsce jest szczególne, gdyż jednym z bohaterów wystawy jest uczeń tej słynnej pułtuskiej szkoły – Zdzisław Puchalski „Grom” (1930 – 1989), założyciel organizacji Partia Antykomunistyczna/Grupa Operacyjna Armii Krajowej. Pochodził z rodziny drobnomieszczańskiej. Był uczniem gimnazjum i liceum im. Piotra Skargi w Pułtusku. W listopadzie 1945 r. wraz z Czesławem Sobolewskim ps. „Tarzan” (1930) i Zbigniewem Wróblewskim ps. „Malowany” (1929) założyli konspiracyjną Partię Antykomunistyczną PAK. Była to organizacja skupiająca uczniów pułtuskiego gimnazjum i w 1946 r. liczyła 32 członków. Miała charakter formacyjno-propagandowy, m.in. wykonywano antykomunistyczne napisy na murze okalającym szkołę. W kwietniu 1947 r. jej członkowie ujawnili się podczas amnestii ogłoszonej przez władze komunistyczne. Jednakże już w maju tego roku Puchalski utworzył nowa strukturę podziemną o nazwie Grupa Operacyjna Armii Krajowej (GOAK). GOAK, podobnie jak PAK, była początkowo organizacją o charakterze formacyjno-propagandowym, jednak (być może z inicjatywy agentów Urzędu Bezpieczeństwa, umieszczonych w jej szeregach) rozpoczęła gromadzenie broni. W grudniu 1948 r. członkowie grupy zostali aresztowani przez funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa w Pułtusku. 22 kwietnia 1949 r. Wojskowy Sąd Rejonowy na sesji wyjazdowej, która odbyła się w budynku kina „Narew” w Pułtusku, skazał Puchalskiego na 15 lat pozbawienia wolności. Karę odbywał w więzieniach o zaostrzonym rygorze w Rawiczu, Wronkach i Strzelcach Opolskich. Więzienie opuścił w lipcu 1956 r. Po wyjściu na wolność nie miał możliwości kontynuowania nauki. Ukończył kurs dla księgowych i pracował w tym zawodzie. Ciężkie śledztwo i warunki więzienne spowodowały u niego poważną utratę zdrowia.

Wystawę w Pułtusku można oglądać do końca marca.

Jednocześnie zostało odsłoniętych 11 tablic pamiątkowych w szkołach, do których uczęszczali bohaterowie konspiracji młodzieżowej.

Uroczyste odsłonięcie tablicy upamiętniającej członków młodzieżowej organizacji antykomunistycznej – Warszawa, 1 marca 2019

 

do góry