Pokaz filmu „Westerplatte” w reżyserii Stanisława Różewicza w ramach przeglądu filmowego „Kino w PRL – PRL w kinie. Historia XX wieku na taśmie filmowej” – Warszawa, 8 października 2019 - Aktualności - Instytut Pamięci Narodowej

We wtorek 8 października 2019 r. w warszawskiej Kinotece zaprezentowany został film „Westerplatte” z 1967 r. w reżyserii Stanisława Różewicza (film po rekonstrukcji cyfrowej).

Pokaz poprzedziła projekcja Polskiej Kroniki Filmowej i krótki wykład prof. dr. hab. Jerzego Eislera, który podkreślił, że prezentowany obraz należy do najlepszych polskich filmów dotyczących II wojny światowej.

Spotkanie zorganizowane zostało w ramach organizowanego przez warszawski Oddział IPN cyklu „Kino w PRL – PRL w kinie. Historia XX wieku na taśmie filmowej”.

„Westerplatte – półwysep u wejścia do portu gdańskiego – polska składnica amunicyjna na terenie Wolnego Miasta Gdańska, zbudowana na mocy postanowienia Rady Ligi Narodów. Jej załogę stanowił oddział wartowniczy w sile jednej kompanii piechoty i grupa pracowników cywilnych – razem 182 ludzi. Jedyna straż polska u ujścia Wisły – 5 wartowni, 1 działo polowe, 2 działka przeciwpancerne, 4 moździerze. Westerplatte stało się pierwszą zaporą na drodze zaborczego pochodu Hitlera przez Europę. Tu padły pierwsze strzały II wojny światowej” – tymi słowami rozpoczyna się „Westerplatte” Stanisława Różewicza, uznane przez polskich krytyków za jeden z najwybitniejszych polskich filmów o wojnie. Reżyser, ochrzczony nawet mianem „piewcy Września’39” dał tu znakomitą próbkę swego stylu, znanego już choćby z „Wolnego miasta” czy „Świadectwa urodzenia”.

Film Różewicza – w opozycji do stylistyki „szkoły polskiej” – pozbawiony jest romantycznej otoczki. Scenariusz powstał na podstawie skrzętnie zgromadzonej i zbadanej dokumentacji, w której niepoślednią rolę odegrały zapiski majora Henryka Sucharskiego. Aktorów dobierano według podobieństwa do kreowanych bohaterów. Sposób narracji i staranność realizacji zbliża film do maniery dokumentalnej. W „Westerplatte” brak jest wyrazistego, pierwszoplanowego bohatera. Zastępuje go zbiorowość. Film Różewicza z drobiazgową dokładnością ukazuje siedem dni i nocy walki z nazistowskim najeźdźcą. Mistrzowskie zdjęcia Jerzego Wójcika wiernie oddają stan nieustannego napięcia, psychiczną ewolucję bohaterów od wiary w rychłą pomoc do tłumionej rozpaczy i poczucia osamotnienia.

Jak pisał Tadeusz Lubelski: „Film z godnością, wbrew uwłaczającym pomówieniom, ale i wbrew uwznioślającej legendzie, a zarazem wbrew konwencjom kinowej batalistyki, odtwarza obronę tytułowego nadmorskiego przyczółka we wrześniu 1939 r. Osią dramaturgiczną filmu uczynił Różewicz, wraz ze scenarzystą Janem Józefem Szczepańskim, spór dwóch dowódców, majora Sucharskiego (Zygmunt Hübner) i jego zastępcy, kapitana Dąbrowskiego (Arkadiusz Bazak), będący nowym wariantem konfliktu obecnego w polskiej tradycji: między racjonalnym liczeniem się z siłami a romantycznym mierzeniem sił na zamiary. Solidaryzując się z pierwszym stanowiskiem, twórcy nie odmawiali racji drugiemu. Obrazowym sednem filmu uczynili zaś – inaczej, niż przyjęło się w kinie wojennym – pokazywanie bólu, strachu, walki z bliska, mówiąc słowami Jerzego Wójcika »żelaza, które wali się zewsząd na człowieka«. Film, utrzymany w konwencji paradokumentu, skomponowany został zarazem na kształt uniwersalnej tragedii walki. Rozpoczyna ją cisza zwiastująca zagrożenie, właściwy przebieg walki wiąże się z cierpieniem, a kończy ją ponownie cisza, tym razem zwiastująca kapitulację”.

Film nominowany i nagrodzony: MFF w Moskwie (1967), Nagroda Ministra Kultury i Sztuki (1967), Złote Grono – Lubuskie Lato Filmowe w Łagowie (1975).

Występują: Zygmunt Hübner, Arkadiusz Bazak, Tadeusz Schmidt, Józef Nowak, Tadeusz Pluciński, Bogusz Bilewski, Mieczysław Stoor, Roman Wilhelmi, Piotr Fronczewski, Zdzisław Mrożewski.

[Źródła: T. Lubelski, Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty, Katowice 2009; www.filmpolski.pl]

Kolejne pokazy:

Jedno życie – trzy epoki – 5 listopada 2019