Instytut Pamięci Narodowej Prof. Janusz Kurtyka (1960–2010) - Aktualności -

Obudzić naród do wielkości... Wystąpienia Janusza Kurtyki przed Parlamentem RP 2005–2010

Obudzić naród do wielkości... Wystąpienia Janusza Kurtyki przed Parlamentem RP 2005–2010, wybór Cecylia Kuta, Jarosław Tęsiorowski; wstęp i opracowanie Cecylia Kuta, Warszawa 2019

Publikowany tom zawiera wystąpienia prezesa Instytutu Pamięci Narodowej Janusza Kurtyki oraz jego najbliższych współpracowników – dyrektorów niektórych pionów – na posiedzeniach Sejmu i Senatu RP, a także komisji sejmowych i senackich w latach 2005–2010. Pominięto te posiedzenia, na których rozpatrywano punkty związane z działalnością Instytutu bądź w których przedstawiciele IPN brali udział na zaproszenie różnych komisji, ale prezes Kurtyka w nich nie uczestniczył lub nie zabierał głosu. Nie uwzględniono też dokumentów poświęconych dyskusjom nad finansami, planami budżetowymi oraz odnoszących się do realizacji budżetu. Wątki historyczne są w nich bowiem obecne w mniejszym zakresie, a ponadto powtarzają się w sprawozdaniach z działalności merytorycznej IPN, składanych przez prezesa. Wyjątkiem są dokumenty z posiedzeń, w których obok wątków związanych ze sprawozdawczością finansową padały liczne pytania dotyczące merytorycznej działalności Instytutu. W tomie nie zamieszczono również tych dokumentów z posiedzeń z 2006 i 2010 r., podczas których dyskutowano o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej. Wypowiedzi Kurtyki stanowiły w nich bowiem niewielką część, dominowała analiza prawna i odniesienia do konkretnych paragrafów ustaw, a wątki historyczne były nieobecne.

Postać i poglądy prezesa Kurtyki były przedstawiane w publikacjach wspomnieniowych. Wydany został również zbiór jego najważniejszych tekstów oraz wybór wywiadów, artykułów i oświadczeń. Nieznane szerzej pozostawały jego wystąpienia w Sejmie i Senacie RP. Ich lektura stanowi nie tylko istotne uzupełnienie wcześniejszych publikacji poświęconych Januszowi Kurtyce, potwierdza informacje w nich zawarte, ale też pozwala odczytać na nowo jego najważniejsze myśli, jasne poglądy, a przede wszystkim misję IPN. Wyłania się z nich też obraz doskonałego mówcy, precyzyjnie, bez zbędnych słów formułującego myśli, szefa biorącego odpowiedzialność za każdego pracownika i każde powierzone mu zadanie, broniącego swoich racji i przekonań zawsze merytorycznie, bez emocji, stojącego na straży prawdy i działającego zgodnie z ustanowionym prawem, szanującego oponentów. Podziwiać można również jego niezwykłą kulturę polityczną, jakże rzadką w dzisiejszym świecie.

Instytut pod kierownictwem Kurtyki stał się jedną z najważniejszych instytucji polskiego życia publicznego, zabierającą głos w sprawach polskiej historii najnowszej, co niejednokrotnie wzbudzało niechęć ze strony niektórych polityków. Potwierdzają to również wystąpienia prezesa w Sejmie i Senacie RP.

Janusz Kurtyka był przeświadczony, że IPN ma do odegrania ważną rolę w procesie wychodzenia Polaków z totalitarnej przeszłości i jest jedną z niewielu instytucji, która – pozbawiona tradycji peerelowskiej – przysłuży się budowie wolnego społeczeństwa.

Ze wstępu Cecylii Kuty

►POBIERZ

 

Rzeczpospolita wolnych ludzi. Janusz Kurtyka w mediach – wybór wywiadów, artykułów, oświadczeń z lat 2000– 2010

Rzeczpospolita wolnych ludzi. Janusz Kurtyka w mediach – wybór wywiadów, artykułów, oświadczeń z lat 2000– 2010, wybór i opracowanie Andrzej Arseniuk i Filip Musiał, Warszawa 2015

Obejmując funkcję prezesa Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, dr hab. Janusz Kurtyka stał się jedną z kilku najważniejszych osób współtworzących polską politykę historyczną. Powierzony mu urząd sprawował z jednej strony w okresie, w którym dyskusja o niedawnej przeszłości i sposobach jej upamiętnienia stała się jedną z osi debaty publicznej, z drugiej w czasie, gdy poprawa sytuacji finansowej IPN pozwoliła na znaczące rozwinięcie jego działalności i umocnienie autonomicznej roli Instytutu w życiu społecznym. Wiele rozpoczętych wówczas projektów nosi wyraźny ślad osobistego zaangażowania prezesa Kurtyki i jego sposobu rozumienia roli IPN.

Sprawowanie urzędu prezesa IPN było ukoronowaniem wcześniejszych doświadczeń Janusza Kurtyki, związanych zarówno z badaniem dziejów Polski, jak i z zabiegami o istotną obecność przeszłości we współczesnym życiu narodu. Czas ten niewątpliwie wywarł istotny wpływ nie tylko na jego pojmowanie historii, ale także na rozumienie sensu i znaczenia polskiej państwowości. Skala wyzwań i obowiązków związanych z pełnionym urzędem, a przede wszystkim tragiczna śmierć w kwietniu 2010 r. nie pozwoliły mu ująć tych przemyśleń w formę większego dzieła. Odczytywać je możemy z treści publicznych wystąpień, drobniejszych publikacji oraz udzielonych wywiadów. Ich wybór publikujemy w tym tomie.

Lektura zawartych w nim tekstów pozwala na odczytanie głównych elementów myślenia Janusza Kurtyki o Polsce i polskiej historii. Po pięciu latach ponownie usłyszeć możemy jeden z najważniejszych głosów w polskiej debacie minionej dekady. Głos, którego dziś nie tylko nam – pracownikom Instytutu Pamięci Narodowej – bardzo brakuje.

Ze Wstępu Łukasza Kamińskiego

 

►POBIERZ

 

Janusz Kurtyka. Rzeczypospolitej historyk i urzędnik

Janusz Kurtyka. Rzeczypospolitej historyk i urzędnik, red. Waldemar Bukowski i Wojciech Frazik, Oddział IPN w Krakowie, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2014

Wśród 96 ofiar katastrofy prezydenckiego samolotu pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 r. był także Janusz Kurtyka. Szerokiej opinii publicznej znany był przede wszystkim jako prezes Instytutu Pamięci Narodowej, a urząd ten piastował od grudnia 2005 r. Z tego powodu był często atakowany przez niechętnych mu polityków, publicystów i dziennikarzy. Aktywność Janusza Kurtyki była jednak znacznie bogatsza i nie zaczęła się wraz z powstaniem IPN.

Nic więc dziwnego, że grono przyjaciół, kolegów i współpracowników postanowiło w pierwszą rocznicę jego śmierci szerzej zaprezentować tę nietuzinkową postać podczas konferencji naukowej „Janusz Kurtyka – Rzeczypospolitej historyk i urzędnik", która odbyła się 15–16 kwietnia 2011 r. w Krakowie. Materiały z tej konferencji publikujemy w niniejszym tomie, mając nadzieję, że prezentowany zbiór, z jednej strony, będzie spłaceniem długu, jaki każdy z nas zaciągnął w jakimś stopniu u Janusza Kurtyki, z drugiej zaś pozwoli lepiej poznać postać, której karykaturalny wizerunek był tak często upowszechniany w mediach.

(ze Wstępu)

Z dziejów agonii i podboju. Prace zebrane z zakresu najnowszej historii Polski

Janusz Kurtyka, Z dziejów agonii i podboju. Prace zebrane z zakresu najnowszej historii Polski, Wydawnictwo „Arcana”, Kraków 2011

W pierwszą rocznicę tragedii smoleńskiej Wydawnictwo „Arcana” wspólnie z krakowskim oddziałem IPN wydało rozproszone dotąd prace Janusza Kurtyki, dotyczące najnowszej historii Polski.

Książka przypomina dorobek naukowy Janusza Kurtyki w tej dziedzinie historii, uprawianej przez niego równolegle do badań mediewistycznych od lat 80. ubiegłego wieku. Zebrane prace przedstawiono w czterech częściach. W pierwszej znajdują się opracowania i artykuły, w tym legendarny już tekst Na szlaku AK („NIE”, DSZ, WiN), podsumowujący stan badań nad podziemiem niepodległościowym u zarania III Rzeczpospolitej. W drugiej części zawarte zostały opublikowane przez Janusza Kurtykę edycje źródłowe, dotyczące przede wszystkim zagadnień związanych z działaniem Delegatury Zagranicznej WiN. Trzecia część obejmuje biogramy pisane do słownika biograficznego Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. W ostatniej części umieszczono wybór przedmów, wstępów czy wprowadzeń pisanych do prac innych autorów. Ten fragment książki pokazuje, jaką wizję badań historycznych podzielał Janusz Kurtyka, jakie tematy badawcze uznawał za szczególnie istotne. Całości dopełniają pełna bibliografia prac naukowych oraz wyczerpujący biogram zmarłego tragicznie Prezesa IPN.

Biuletyn IPN. Numer specjalny 2010

Wspomnienia o Januszu Kurtyce tworzą mozaikę, z której wyłania się postać Prezesa IPN.

Ten numer moglibyśmy zatytułować ZOBACZCIE JAKIM BYŁ. Po latach antyipeenowskiej propagandy, której celem często był Prezes, warto przeczytać teksty: kolegi z ławy szkolnej, przyjaciół ze studiów, z NZS-u, mediewistów, współpracowników ze Stowarzyszenia „Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość” i z Instytutu Pamięci Narodowej. Każdy z krótkich artykułów wnosi coś do obrazu Prezesa, a jednocześnie w wielu z nich można znaleźć elementy powtarzalne, podkreślające najbardziej wyraziste cechy Człowieka, z którym mieliśmy szczęście i zaszczyt spotykać się i współdziałać.

W numerze zamieściliśmy też szkice Janusza Kurtyki o Zbrodni Katyńskiej i o podziemiu niepodległościowym w latach 1944–1956, Jego wypowiedzi z „Rozmów Biuletynu” oraz ostatni wywiad udzielony „Gazecie Polskiej”.

Numer otwiera przemówienie przygotowane przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego na uroczystości 10 kwietnia 2010 r. w Katyniu – „Wolność i prawda”.

Do „Biuletynu IPN” dołączyliśmy bezpłatny dodatek – płytę DVD z filmem: „Janusz Kurtyka”

►POBIERZ

„Zeszyty Historyczne WiN-u”, nr 32–33: Historia i pamięć. Księga dedykowana Januszowi Kurtyce

„Zeszyty Historyczne WiN-u”, nr 32–33: Historia i pamięć. Księga dedykowana Januszowi Kurtyce, rok XIX, grudzień 2010

Najnowszy numer „Zeszytów Historycznych WiN-u”, który został wydany we współpracy z krakowskim oddziałem IPN, stanowi księgę pamiątkową dedykowaną śp. profesorowi Januszowi Kurtyce, Prezesowi IPN, w latach 1994–2010 redaktorowi naczelnemu pisma. Pod Jego redakcją ukazało się 27 numerów „Zeszytów”. Uczynił z nich jeden z najważniejszych periodyków historycznych w kraju. Będąc redaktorem naczelnym łączył naukową pasję z misją upamiętnienia tych, którzy nie poszli na kompromis z komunistami i podjęli z nimi walkę. Przywrócenie społecznej pamięci żołnierzy i działaczy podziemia niepodległościowego było w Jego przekonaniu sprawą fundamentalną. Wierzył, że świadomość o patriotycznym zrywie okresu wojennego i powojennego jest niezbędna, by zbudować normalne społeczeństwo.

W liczącym niemal 900 stron tomie znalazły się artykuły opracowane przez 51 historyków z całej Polski – w większości pracowników IPN – poruszające zróżnicowane zagadnienia, od dziejów oporu wobec obu okupantów i walki niepodległościowej w latach Polski „ludowej” po historię komunistycznego aparatu represji. Obok naukowych opracowań znalazły się w nim wspomnienia, edycje dokumentów, biogramy, analizy źródłoznawcze oraz polemiki. Całość otwiera obszerny biogram prof. Janusza Kurtyki oraz pełna bibliografia jego prac naukowych, popularnonaukowych, a także oficjalnych wypowiedzi jako Prezesa IPN. Wspomnieniowy charakter tomu podkreślają liczne fotografie śp. Janusza Kurtyki, w większości publikowane po raz pierwszy.